นกเป็นลูกหลานของไดโนเสาร์จริงหรือ
เมื่อนักวิชาการบอกว่าลูกหลานที่เหลืออยู่ของไดโนเสาร์...คือ สัตว์กลุ่มนก ซึ่งหมายถึงกลุ่มสัตว์ปีก (Aves) รวมพวกเป็ด ไก่ ห่าน นกกระจอกเทศ และนกเพนกวินด้วย บางท่านอาจจะเชื่อครึ่งไม่เชื่อครึ่ง นกที่ไม่น่ากลัวเลยซักนิด จะเป็นญาติกับไดโนเสาร์ได้อย่างไร... ถ้าจะลองมองหาลักษณะของไดโนเสาร์ซึ่งยังตกค้างหลงเหลืออยู่บ้างในลูกหลานกลุ่มนก อาจจะลองดูที่ไก่ เราจะเห็นว่าบริเวณช่วงขาและเท้าของไก่ยังมีผิวหนังเป็นเกล็ดเหมือนสัตว์เลื้อยคลานและไดโนเสาร์ นักวิทยาศาสตร์ยังเคยพบไก่บางตัวมีตุ่มฟันปรากฏให้เห็น นั่นเพราะยีนฟันดั้งเดิมยุคที่ยังเป็นไดโนเสาร์ยังซ่อนอยู่ในไก่ เพียงแต่ยีนเหล่านั้นถูกกดทับไว้ด้วยกลไกวิวัฒนาการในระยะเวลาหลายสิบล้านปีที่ผ่านมา
การศึกษาฟอสซิลมีบทบาทสำคัญในการไขข้อข้องใจนี้ ฟอสซิล จำนวนมากชี้ว่านกมี วิวัฒนาการมาจากไดโนเสาร์กินเนื้อกลุ่มเทอโรพอด ตัวอย่างเด่นชัดก็คือ การค้นพบซากอาร์คีออปเทอริกซ์ (Archaeopteryx) ที่แคว้นบาวาเรีย ประเทศเยอรมนี เมื่อปี ค.ศ. 1861 มีอายุอยู่ในยุคจูแรสซิก ครองตำแหน่งนกตัวแรกบนโลกมาอย่างยาวนาน หรืออีกนัยหนึ่งก็คือเป็นบรรพบุรุษทางวิวัฒนาการของนกทั้งปวง สิ่งที่ทำให้เชื่อเช่นนั้น เพราะมันมีลักษณะผสมผสานของทั้งนกและไดโนเสาร์เทอโรพอด ลักษณะที่เหมือนนก เช่น มีขนปกคลุมตัว มีปีก มีกระดูกรูปสองง่ามที่หน้าอก เนื้อกระดูกกลวงเบา ขณะเดียวกันก็มีลักษณะที่เหมือนไดโนเสาร์แต่ไม่เหมือนนกปัจจุบัน เช่น มีสามเล็บยื่นออกมาจากอุ้งมือ มีฟัน และมีกระดูกหางยาว เป็นต้น หลังจากนั้นก็มีการค้นพบฟอสซิลอีกจำนวนมากที่เป็นหลักฐานยืนยันถึงความเชื่อมโยงระหว่างไดโนเสาร์กับนกแต่ หากจะให้สรุปว่านกตัวแรกคือตัวใด หรือเส้นแบ่งระหว่างไดโนเสาร์ที่คล้ายนกกับนกที่แท้จริงอยู่ที่ไหน ก็ยังเป็นข้อถกเถียงและยังไม่มีข้อสรุปที่ชัดเจน
การถกเถียงล่าสุดเกิดเมื่อมีการค้นพบซากเซียวทิงเจีย เซ็งจิ (Xiaotingia zhengi) ขนาดเท่าไก่ จากยุคจูแรสซิก ที่แคว้นเหลียวหนิง ทางตะวันตกของประเทศจีน ในปี 2011ถือเป็นการค้นพบที่สะเทือนตำแหน่งนกตัวแรกบนโลกของอาร์คีออปเทอริกซ์ ทีเดียว เพราะนักวิจัยชี้
ว่า เซียวทิงเจีย เซ็งจิ มีลักษณะใกล้เคียงกับอาร์คีออปเทอริกซ์ มาก และควรจะถูกจัดให้อยู่ในกลุ่มเดียวกัน นั่นคือเป็นไดโนเสาร์เทอโรพอดกลุ่มที่เรียกว่า ไดโนนิโคซอร์ (Deinonychosaurs)เพราะนอกจากลักษณะมีขนและลักษณะอื่นๆ ที่เหมือนกันมากแล้ว ทั้ง เซียวทิงเจีย เซ็งจิ และอาร์คีออปเทอริกซ์ มีโพรงขนาดใหญ่อยู่บนกะโหลกหน้าดวงตา ซึ่งเป็นลักษณะเฉพาะของไดโนเสาร์กลุ่มไดโนนิโคซอร์ โดยที่ไม่ปรากฏลักษณะนี้ในนกกลุ่มใดๆ เลย ดังนั้น เซียวทิงเจีย เซ็งจิ จึงถูกจัดให้เป็นคนละกลุ่มกับนกปัจจุบัน คำถามที่ตามมาก็คือ... ถ้าเซียวทิงเจีย เซ็งจิ ยังไม่ถือว่าเป็นนกแล้ว อาร์คีออปเทอริกซ์ จะยังถือเป็นนกอยู่อีกหรือไม่ ...รวมทั้งจะยังครองตำแหน่งนกตัวแรกบนโลกได้อยู่อีกหรือเปล่า...
แม้คำตอบว่านกตัวแรกคือตัวใด... เกิดขึ้นเมื่อไหร่... ยังคงไม่แจ่มชัดและยังรอหลักฐานใหม่ๆ มาเพิ่มเติม แต่หลักฐานที่มีก็ชัดเจนพอจะยอมรับกันแล้วว่า นกเป็นลูกหลานที่วิวัฒนาการมาจากไดโนเสาร์
แหล่งที่มา :
1. Matt McGrath, Feathers fly in first bird debate, BBC NEWS, SCIENCE &
ENVIRONMENT, 27 July 2011,
2. Lennart Kill, สร้างไดโนเสาร์ที่มีชีวิต...จากไก่ ?, นิตยสาร Science Illustrated, กรกฎาคม 2555
จากจดหมายข่าว Khorat Fossil Museum News ปีที่ 1 ฉบับที่ 1 ประจำเดือนสิงหาคม 2555